දරුවන්ට ඇතිවන නිව්මෝනියාව බරපතල ශ්වසන ආසාදනයක් වන අතර, ප්රතිකාරවලින් පසු සුවය ලැබීමේ ක්රියාවලිය ඉතා වැදගත් වේ. ආසාදනය පහව ගිය පසු පවා පෙනහලු යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට සහ ශ්වසන ක්රියාකාරීත්වය වැඩි දියුණු කිරීමට විශේෂිත ක්රමවේදයන් අවශ්ය විය හැකිය. මෙහිදී, ළය භෞතචිකිත්සාව වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. නිව්මෝනියාවෙන් පසු දරුවන්ට ලබා දෙන ළය භෞත චිකිත්සක ප්රතිකාර මොනවාද, ඒවා ලබා දෙන්නේ ඇයි සහ එහි වැදගත්කම කුමක්ද යන්න මෙම ලිපියන් සාකච්ඡා කරමු
නිව්මෝනියාවේදී පෙනහලුවල ඇති කුඩා වායු බෑග් (ඇල්වෙයෝලි) සෙම, සැරව හෝ දියර වලින් පිරී යයි. ප්රතිජීවක හෝ වෙනත් ඖෂධ මගින් ආසාදනය පාලනය කළද, පෙනහලු තුළ තැන්පත් වූ ශ්ලේෂ්මල සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් වීම පහසු නොවේ.
- ආසාදනය හේතුවෙන් ඝන වූ සෙම පෙනහලුවල තැන්පත්ව තිබිය හැකිය. මෙය කැස්ස මගින් ඉවත් කිරීමට අපහසු වන විට, CPT මගින් එය පිටතට ගෙන ඒමට උපකාරී වේ.
- සෙම තැන්පත්වීම නිසා පෙනහලුවල ඇතැම් කොටස් නිසි ලෙස වාතය ලබා ගන්නේ නැත. ළය භෞත චිකිත්සාව මගින් එම ප්රදේශවලට නැවත වාතය ලබා ගැනීමේ හැකියාව වැඩි දියුණු කරයි.
- රෝගී තත්ත්වය තුළ දරුවන් වේගවත් හා නොගැඹුරු හුස්ම ගැනීම්වලට හුරු වී සිටිය හැකිය. ළය භෞත චිකිත්සාව මගින් ගැඹුරින් සහ සන්සුන්ව හුස්ම ගැනීමට නැවත පුහුණු කරයි.
- දිගුකාලීනව අක්රියව තිබූ පෙනහලු කොටස් නැවත ක්රියාකාරී කරවීමෙන් පෙනහලුවල සම්පූර්ණ ධාරිතාව යථා තත්ත්වයට පත් කරයි.
- පෙනහලු ආසාදනයෙන් පසු ඇතිවිය හැකි බරපතල සංකූලතා අවම කිරීමට උපකාරී වේ.
භෞත චිකිත්සකවරයෙකු විසින් දරුවාගේ වයස, රෝගයේ ස්වභාවය සහ දරුවාගේ සහභාගී වීමේ හැකියාව අනුව සුදුසුම ප්රතිකාර ක්රමය තෝරා ගනු ලැබේ. මෙම ප්රතිකාර සාමාන්යයෙන් ළය භෞත චිකිත්සාව (CPT) ලෙස හැඳින්වේ.
- ඉරියව් වෙනස් කිරීම
පෙනහලුවල සෙම තැන්පත් වී ඇති කොටස අනුව, ගුරුත්වාකර්ෂණය උපයෝගී කර ගනිමින් සෙම පහළට ගලා ඒමට හැකි වන පරිදි දරුවාගේ ඉරියව්ව වෙනස් කිරීම සෙම ඉවත් කිරීම පහසු කරයි.
- පපුවේ ගැස්සවීම සහ කම්පනය (Percussion and Vibration)
භෞත චිකිත්සකවරයා විසින් පෙනහලු ආසාදිත ප්රදේශය මත අත්ල කුසලාන හැඩයට තබා ඉක්මනින් සහ රිද්මයානුකූලව තට්ටු කරයි (patting). මෙය ළදරුවන් සහ කුඩා දරුවන් සඳහා මෘදුව සිදු කරයි. දරුවා හුස්ම පිට කරන විට (Expiration) ළය මත මෘදු කම්පනයක් හෝ තද කිරීමක් ලබා දීම. මෙමගින් පෙනහලු බිත්තිවල තැන්පත් වී ඇති ඝන ශ්ලේෂ්මල ලිහිල් වී ශ්වසන මාර්ගයට මුදා හැරීම පහසු කරයි.
- හුස්ම ගැනීමේ ව්යායාම (Breathing Exercises)
දරුවාගේ වයස සහ අවබෝධය අනුව විවිධ හුස්ම ගැනීමේ ක්රමවේදයන් පුහුණු කරයි.
- දරුවාට ගැඹුරු හුස්මක් ගෙන එය ටික වේලාවක් රඳවා තබාගෙන සෙමෙන් පිට කිරීමට පුහුණු කිරීම. මෙය පෙනහලුවලට සම්පූර්ණයෙන්ම වාතය ලබා ගැනීමට උදව් කරයි.
- දරුවාට මන්දගාමීව, තොල් කුඩා ලෙස විවෘත කරමින් හුස්ම පිට කිරීමට පුහුණු කරයි. මෙය වායු මාර්ග විවෘතව තබා ගැනීමට සහ පෙනහලු තුළ ඇති වාතය සම්පූර්ණයෙන් පිට කිරීමට උපකාරී වේ.
- මෙය වයසින් වැඩි සහ උපදෙස් අනුගමනය කළ හැකි දරුවන් සඳහා සුදුසු ක්රමයකි. මෙහිදී හුස්ම ගැනීමේ පාලනය, පපුව පුළුල් කිරීමේ ව්යායාම සහ බලෙන් හුස්ම පිට කිරීම සහ කැස්ස (huffing and coughing techniques) වැනි ක්රමවේදයන් යොදා ගනිමින් සෙම ඉවත් කරයි.
- බලෙන් හුස්ම පිට කිරීම සහ කැස්ස පාලනය
හුස්ම ගැනීමේ ව්යායාම මගින් ලිහිල් වූ සෙම ඉවත් කිරීම සඳහා ඵලදායී ලෙස බලෙන් හුස්ම පිට කිරීම සහ කැස්ස (huffing and coughing techniques) පුහුණු කරන අතර එමගින් දරුවාගේ දුර්වල කැස්ස ප්රතීක (Cough Reflex) ශක්තිමත් කරමින්, පෙනහලු වලට හානියක් නොවන ආකාරයෙන් සෙම පිට කිරීමට උදව් කරයි.
- දරුවාට සෙල්ලම් කිරීම හරහා ප්රතිකාර (Play Therapy)
කුඩා දරුවන් සමඟ කටයුතු කිරීමේදී භෞත චිකිත්සකවරයා විසින් ප්රතිකාර ක්රම ක්රීඩා බවට පත් කරයි. පෙනහලු ධාරිතාව වැඩි කිරීමට බෝල පිඹීම හෝ බුබුළු සෑදීම, හුස්ම ගැනීමේ රටාව පුහුණු කිරීමට විවිධ සෙල්ලම් බඩු චලනය කිරීමට හුස්ම යොදා ගැනීම වැනි ක්රම මගින් මෙලෙස ක්රීඩා ලෙස ප්රතිකාර කිරීමෙන් දරුවාගේ සහභාගීත්වය වැඩි දියුණු වන අතර, ප්රතිකාරය විනෝදජනක අත්දැකීමක් බවට පත් වේ.
නිව්මෝනියාවෙන් පසු දරුවෙකුගේ සම්පූර්ණ සුවය සඳහා ළය භෞත චිකිත්සක ප්රතිකාර සාර්ථක වීමට නම්, දෙමාපියන්ගේ සහයෝගය අතිශය වැදගත් වේ. භෞත චිකිත්සකවරයා විසින් දෙමාපියන්ට උගන්වනු ලබන ඉරියව් සහ සරල ව්යායාම දිනපතා නිවසේදී නිසි පරිදි සිදු කළ යුතුය. දරුවාගේ සුවය ලැබීමේ ප්රගතිය පිළිබඳව භෞත චිකිත්සකවරයාට නිවැරදි තොරතුරු ලබා දීම වැදගත්ය.
මෙම ව්යායාම සැලසුම් කර ඇත්තේ ගැඹුරු හුස්ම ගැනීම දිරිමත් කිරීමට, පෙනහලු ධාරිතාව වැඩි කිරීමට සහ සෙම පහසුවෙන් පිට කිරීමට උපකාරී වන පරිදිය.
- බුබුළු පිඹීම
මෙය කුඩා දරුවන්ට ඉතා විනෝදජනක ව්යායාමයකි. සබන් දියර සහ පිඹින කෝටුවක් (bubble wand) සූදානම් කරන්න. දරුවාට සෙමෙන් ගැඹුරු හුස්මක් නාසයෙන් ඇතුළට ගන්නා ලෙස උපදෙස් දෙන්න. ඉන්පසු, පිඹින කෝටුව වෙත මුඛය තබා, හැකිතාක් සෙමෙන් හා දිගට හුස්ම පිට කරන ලෙස (බුබුළු සෑදීමට) දිරිමත් කරන්න. මෙය තොල් තද කර හුස්ම පිටකිරීමේ (Pursed-lip Breathing) ක්රියාවලියට සමාන වන අතර, පෙනහලුවල වායු මාර්ග විවෘතව තබා ගැනීමට උපකාරී වේ. - සුළං මෝල් තරගය (The Pinwheel Race)
සුළං මෝලක් හෝ කඩදාසි තහඩුවක් මත අඳින ලද විහිලු රූපයක් යොදා ගනිමින් මෙම ව්යායාමය කළ හැකිය. කුඩා සුළං මෝලක් (Pinwheel) හෝ කඩදාසි වලින් සැදූ සැහැල්ලු සෙල්ලම් බඩුවක් දරුවා ඉදිරියෙන් තබන්න. දරුවාට ගැඹුරු හුස්මක් ගෙන, මුඛයෙන් වේගයෙන් සහ දිගින් පිඹින ලෙස දිරිමත් කරන්න. සුළං මෝල වේගයෙන් කරකැවීමට හෝ සෙල්ලම් බඩුව ඉදිරියට තල්ලු කිරීමට තරඟයක් ලෙස මෙය යොදා ගත හැකිය. පෙනහලුවලින් වාතය පිට කිරීමේ (Exhalation) බලය වැඩි දියුණු කරයි, එමගින් පෙනහලු පතුලේ ඇති සෙම ලිහිල් කිරීමට උපකාරී වේ. - බඩෙන් හුස්ම ගැනීම (Belly Breathing / Diaphragmatic Breathing)
මෙම ව්යායාමය නිවැරදි හුස්ම ගැනීමේ රටාව නැවත පුහුණු කිරීමට ඉතා වැදගත් වේ. දරුවාට සුවපහසු ලෙස, කොන්ද කෙළින් තබාගෙන හෝ ඇඳ මත හාන්සි වී සිටින ලෙස පවසන්න. දරුවාගේ බඩ මත කුඩා සෙල්ලම් බඩුවක් හෝ බරක් නැති පොතක් තබන්න. දරුවාට සෙමෙන් නාසයෙන් ගැඹුරු හුස්මක් ගෙන, එම හුස්ම නිසා බඩ ඉහළට එසවෙනවා දැකීමට දිරිමත් කරන්න (සෙල්ලම් බඩුව ඉහළට එසවිය යුතුය). ඉන්පසු, සෙමෙන් මුඛයෙන් හුස්ම පිට කරන විට බඩ පහළට යන ආකාරය පෙන්වන්න. මෙමගින් ප්රාචීරය (Diaphragm) යොදාගෙන නිවැරදිව හුස්ම ගැනීමට පුහුණු කිරීම. - සෙල්ලම් බෝලය පිඹීම (Blowing a Ball)
මේසයක් මත සැහැල්ලු පෙන බෝලයක් (foam ball) හෝ කපු පුළුන් බෝලයක් තබන්න. දරුවාට නාසයෙන් හුස්ම ගෙන, මුඛයෙන් දිගටම එකම වේගයකින් පිඹිමින් බෝලය මේසය දිගේ තල්ලු කරන ලෙස දිරිමත් කරන්න. දරුවාට හුස්ම පිට කිරීම පවත්වාගෙන යාමට සහ පාලනය කිරීමට මෙය උදව් කරයි. මෙමගින් දිගු කාලීන, පාලනය කළ හුස්ම පිටකිරීමේ හැකියාව වැඩි දියුණු කරයි. - ඉරියව් වෙනස් කිරීම (Postural Drainage)
සෙම ලිහිල් කිරීමට සහ ඉවත් කිරීමට උදව් වීම සඳහා, භෞත චිකිත්සකවරයෙකුගේ උපදෙස් මත සරල ඉරියව් වෙනස් කිරීම් යොදා ගත හැකිය. දරුවාගේ පිටට තට්ටු කිරීම හෝ කම්පනය (Percussion/Vibration) වැනි විශේෂිත ක්රමවේදයන්ට අමතරව, දරුවා විවිධ පැතිවලට (දකුණු පැත්ත, වම් පැත්ත) දිනකට දෙතුන් වතාවක් විනාඩි 10 – 15ක් බැගින් හරවා තැබීමෙන් පෙනහලුවල විවිධ කොටස්වල සෙම එකතු වීම වළක්වා ගත හැකිය. එමගින් සෙම ගුරුත්වාකර්ෂණය ඔස්සේ ප්රධාන ශ්වසන මාර්ගයට ගලා ඒම දිරිමත් වේ.
- වෙහෙසට පත්වීම නවත්වන්න
ව්යායාම කරන විට දරුවා කැස්ස හෝ හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයකින් පෙළෙන්නේ නම් හෝ අධික ලෙස වෙහෙසට පත්වන්නේ නම් වහාම ව්යායාම නතර කරන්න.
- සජලනය (Hydration)
සෙම තුනීව තබා ගැනීම සඳහා දරුවාට මෙම ව්යායාම අතරතුර සහ දවස පුරා ප්රමාණවත් තරම් ජලය හෝ දියර වර්ග ලබා දීම අත්යවශ්යයි.
- ක්රීඩාවක් බවට පත් කරන්න
දරුවන්ගේ අවධානය වෙනතකට යොමු කිරීමට සහ සහභාගීත්වය දිරිමත් කිරීමට මෙම සියලු ව්යායාම විනෝදජනක ක්රීඩාවක් හෝ තරඟයක් ලෙස ඉදිරිපත් කරන්න.
- නිත්ය පුහුණුව
දිනකට කිහිප වතාවක් කෙටි කාල සීමාවන් සඳහා (විනාඩි 5 – 10) මෙම ව්යායාම කිරීම දිගු වේලාවක් කිරීමකට වඩා ඵලදායී විය හැකිය.
මෙම ව්යායාම මගින් ඔබේ දරුවාගේ පෙනහලු සුවය ලැබීමටත්, නැවත ශක්තිමත් වීමටත් විශාල දායකත්වයක් ලැබෙනු ඇත.
කෙසේ වුවද සමහර දරුවන්ට නිව්මෝනියාව ඇති විට හෝ ඉන් පසුව ළය භෞත චිකිත්සක ප්රතිකාර සුදුසු නොවිය හැකිය. විශේෂයෙන්ම නිව්මෝනියාවේ උග්ර අවධියේදී ඇතැම් දැඩි CPT ක්රම භාවිත කිරීමෙන් වැළකී සිටිය යුතුය. එම නිසා, භෞත චිකිත්සාව ආරම්භ කළ යුත්තේ දරුවාගේ ප්රතිකාර කරන ළමා රෝග විශේෂඥ වෛද්යවරයාගේ උපදෙස් සහ අනුමැතිය මත පමණි.
නිව්මෝනියාව යනු දරුවාගේ පෙනහලුවලට හානි කළ හැකි රෝගයකි. එබැවින්, ළය භෞත චිකිත්සාව මගින් එම හානිය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට, සෙම ඉවත් කිරීමට සහ දරුවාගේ ශ්වසන ක්රියාකාරීත්වය නැවත සාමාන්ය තත්ත්වයට ගෙන ඒමට විශාල දායකත්වයක් සපයයි. නිසි වේලාවට සහ නිසි ක්රමවේදයන්ට අනුව මෙම ප්රතිකාර ලබා දීමෙන්, දරුවාට නැවත ශක්තිමත්ව සහ නිරෝගීව දුව පැන සෙල්ලම් කිරීමට හැකි වනු ඇත.
දැනුවත් කිරීම
රුවනි විජේවර්ධන
භෞතචිකිත්සක, නවලෝක රෝහල
